|
|
|
|
|||||||||
|
Hlan lio ah an rak Biakmi Hlan lio i an rak Biakmi hi fiang set cun hihi/cucu an rak Biakmi a si ti cu ka thei tuk lo nain an rak chim tawnmi cu, Rul an rak bia ati mi zong an um, cun Khuazing kan bia an ti i, Khuachung i a ummi Tumpaangkung nganpi zong an rak biak a ti mi zong an um, Cun Tuaihmawngkung zong an rak biak an ti, Khuavaang a bia mi zong an um an ti, cun Lopil an tlak lai ah haak an rak nam ti a si i tlang pakhat a um i cu tlang cu Nihin zong ah Haakthahnak tlang tiah min a ngei rih mi zong a um. A biapi bik i an rak biakmi cu Rungtlang hi a rak si ve ko rua. Ttha tein a ka chim kho an um ti lo. Ka hngalh thluamthlam mi lawng ka hun ttialmi hi a si. Fiang hlei in theih khawh a si ti lai ti ka zum lo. Khrihfa tuanbia 1899 kum thok in Pathian bia a phuangtu cu kan Laitlang ah an rak phan cang. Asinain Mangnu khua ah Pathian bia an rak phuan hi cu a hung hnu ngaingai. Zei ruang ahdah Mengruk (6 miles) tluk lawng Hakha in a hla mi a si ko nain a hnupi lawng ah Pathian bia nih Mangnu hi a phak hnga? ti hi keimah zong ka ruat tawn. Mangnu khua i Pathian bia a phaknak cu 1931 hrawng hin a si. Rev. Sang Ling nih a rak tlawn hna i phung a rak chimh hna, Khrihfa phung a rak cawn piak tawn hna. Mangnu ah Khrihfa phung in an hung luh taktak hi cu 1932 in a si. Khrihfa phung i a lut hmasa mi cu Pu Lung Tum a si. Zei tik ni set ah Khrihfa phung ah a luh hi fiang in an ka chim kho lo. A hnu deuh ah Pu Thawng Duai, Pu Chia Dun, Pu Chan Pian, Pu Hram Uk, Pu Khua Ceu, Pu Mawng Nak le Pu Zawk Lo, hi hna hnu hin a dangdang zong an hung lut thluahmah. Nu ah Khrihfa phung a rak lut hmasa mi hna chung in, Pi Sem Kil le Pi Dawt Hliang hi a hmasa bik an rak si. A hnu ah midang zong an hung lut thluahmah. 1932 hin Rev. Sang Ling nih zei maw can ah a rak tlawn tawn hna i, an mah lawng te zong in an rak i pum ve tawn. Pumhnak i an rak hmanmi cu Pu Lung Tum inn a rak si. 1936 ah Vawlei inn in Biakinn cu an rak i sak. A chung tthutnak caah tungkhor an rak cawh i, tung an rak bunh, cu tung an bunhmi cung ahcun thingper an rak saihmi kha an chiah i hri in fek ten an ttem chih, cucu tthutnak ah an rak hman. Cu ticun Zarhpini fate an rak i pum tawn. Zeimaw caan ahcun Rev. Sang Ling nih a rak tlawn hna. A hnu deuh ahcun inn 50 leng Khrihfa an hung si cang nain Khuabawi Pu Hrang Thuan bal te cu Khrihfa ah a rak lut duh lo. Khrihfa mi hna cu lungnge tein an rak um. Khuabawi Pu Hrang Thuan nih hin zarhpini te hna ah i pum kho hna hlah seh tiah tlangrian ttuan a fial tawn hna. Aa thawh lomi paoh cu dan fak nawn in a rak tat tawn hna. Cu ti a si ko bu zong ah Khrihfa mi hna cu lungdong lo tein Pathian cu an rak thangtthat. Khua i tthennak 1947 May thla ah Khrihfa a si cangmi lawngte inn 40 tluk Ruan an rak kal. Inn 20 lawng Mangnu ah an rak taang. Inn 20 a taang mi chung ahhin Khrihfa cu inn 15 an si. An hruaitu Pu Lung Tum nih Ruan ah a kal tak ve hna caah Pu Chia Dun (Khenglawt phun) nih Khrihfa lutlai a rak ttuan. A bawmtu ah Pu Mawng Nak (Nguntual phun), Pu Chan Pian (Chuntei phun) le Pu Hram Awr (Kingbawl phun) an rak si. 1950 ah cun Khuapi tein Khrihfa ah an hung cang dih cang i Pu Chia Dun nih Bualtak ah a tthial taak hna caah Pu Mawng Nak cu lutlai ah an hun thim. Peng pumh an rak laknak Hakha, Hakha khuathar, Khuabe, Beute, Kuhchah, Dongva, Buanlung, Lichia le Loklung hna hi pengkhat phun in pastor nih rak hruai a si i, hi lio caan 1953 ah peng pumh an rak laak khawh ve. Pengchung a si lomi khuadang an rak sawmmi hna cu, Ruan, Bualtak, le Farrawn an rak si. Farrawn cu hlaremh bu in an rak i tel kho. Hi lio ah hla a rak hruaitu hna cu; Pu Hau Ci, Pu Do Tthio, Pu Chan Thleng le Pu Thla Uk an rak si. Khual 300 tluk an rak si. Pu Ral Hmung nih Baisakup a cawl lomi khi a rak kan piah piak i kan rak duh ngai. Biakinn sak tthannak Thil dang zalh/ser nak 1936 lio i Vawlei inn in raksak mi cu 1961 tiang pumhnak Biakinn ah an rak hman. 1961 a hung phak tikah Biakinn cu ttha deuh le rem deuh in hun remhtthan duhnak lungthin he 30'x16' in sak kan rak thok. Mitlawm te kan rak si ruang ah le Kan Lutlai nih a rak kan thih taak caah tuan ah kan rak lim kho lo. Kan Biakinn te cu 1964 ah kan lim i Rev. E. Mang Kio Thang nih Pathian sin ah a rak kan ap piak hna. Khual ah Bualtak le Hakha kan rak sawm hna. 1980 ah kan Biakinn cu kan rak i tlum ti lo caah a ngan deuh in sak kan i thok tthan i 1981 ah Rev. E. Mang Kio Thang tthiamtthiam nih Pathian sin ah a rak kan ap piak. 1980 kum lio i rak sakmi Biakinn cu kan itet deuh tiah1989 kum ah 16'x12' in kan Biakinn cu kan hun peh chap tthan. Biakinn pehnak caah HBC nih K.6000/- an rak kan bawmh. Cu hlan vialte cu Tipil in a duhmi an um tikah Mangnu in furlong 2 a hlatnak ah Lianhrinva timi a um i cu ka ahcun ti kan dil chom i, cu ka ahcun tipil cu rak in a si. Zeimaw caan a hlei in fur caan a hung phak tik ah a tiva tlak a chiat tuk caah tipil innak cu hun chim lo tlunkal nak hmanh dawn kho lak in ti a lianh tawn caah Khuachung ah Tipilinnak ser ding in khuakhannak kan rak ngei i 1991 kum ah Tipilinnak tikuang kan rak ser. HBC nih K. 12,000/- an rak kan bawmh. 1995 kum a hung phak tik ah, kan Biakinn a hrel a niam deuh, cun a hmet zong a hme deuh tiah a thar 48'x22' a san 12' in hun sak kan i tim tthan. February 05 1996 ah Rev. Ni Hu nih Biakinn lungkildo a phun i thla camnak a tuah hnu Biakinn cu sak tthan hram kan i thok. 1996 May 26 ni ah Rev. J. Mang Hup nih Pathian sinah thlacamnak he a rak kan ap piak. Biakinn apnak kan tuah lio ah Hlaremh buin Hakha (HBC), Cinrung phu, Bualtak le Ruantlang kan sawm hna i a kan lawmhpi tu khual 150 an raksi. Biakinn saknak ah a kanbawm tu hna cu HBC K. 60,000/-, Pu Cung Hu K. 10,000/-, Pu Thla Sui K. 1,000/- le Pi Tum Ci K. 1,000/- a si. An cung ah kan lunglawmhnak chim kan dai lai lo. Khrihfa minin tuahmi tlawmpal 1953 ah Peng pumh an rak lak i Khual 300 tluk an rak chuak
kho Zohkhenhtu Pastor hna Mangnu cu Khrihfa phung in um hram aa thok cangka in nihin ni tiang Hakha zohkhenhnak tang ah a um zungzalmi a si caah. Atu ahcun HBC (Hakha Baptist Church) hi Sang 6 le khua pakhat fonhmi a si i, cu hna cu; Khuahlun sang, 1. Rev. Sang Ling 1932 - 1953 (tlei) Khrihfa upa lutlai hna 1. Pu Lung Tum 1932 - 1947 (tleicia) Lutlai bawmtu a rak ttuan bal mi hna Pu Chia Dun (Tleicia), Pu Mawng Nak (Tleicia), Pu Thawng Duai (Tleicia), Pu Chan Pian (Tleicia), Pu Hram Awr (Tleicia), Pu Khen Kio (Tleicia), Pu Sa Cawm (Tleicia), Pu Chan Rawl (Tleicia), Pu Kio Hlun (Tleicia), Pu Thang Hmung (Tleicia), Pu Hram To (Tleicia), Pu Hrang Cin, Pu Thla Uk, Pu Hram Hmung, Pu Lian Dum, Pu Rual Kam, Pu Thawng Awr, Pu Ca Hnin, Pu Biak Mang, Pu Hrang Cin, le Pu Cung Thawng hna hi lutlai bawmtu an rak si. Nubu Nubu hi anmah tein tuan ah an rak i hruai kho lo. 1968 ceo in anmah tein an ihruai kho. Hruaitu lutlai a rak ttuan tu hna cu; Pi Tum Ci, Pi Hmet Ken, Pi Ttial Baang, Pi Par Hle, Nu Far Hliang, Pi Sa Iang, Pi Ttuan Ki, Pi Hnem Iang, Pi Khuang Iang, Pi Hnem Thluai, Pi Mah Si hna an si. Mino Mino cu 1979 in rak thok a si i hruaitu thokkaa in atu 2005 tiang hruaitu lutlai hna cu, Pu Biak Mang, Pu Biak Cung, Pu Rual Kam, Pa Nawl Cung, Pa Cung Thawng, Pa Tum Bik, Pa Tawk Lian Hei, Pa Hrang Hei, Pa Ral Tthio Uk, Pa Chum Awi hna hi an si. Sunday School Ngakchia cawnpiaknak cu 1981 ceo ah kan rak thok khawh. Ngakchia a rak cawnpiak tu hna cu, Pu Rual Kam, Pu Nawl Cung, Nu Hlawn Ki, Nu Hnem Iang, Pa Tum Bik, Pa Van Biak Thawng, Nu Ni Sung, hna hi an si. Khualeng Pathian rian ah Pa Tawk Lian Hei hi 1993 - 1994 kum chung HBA Revival ah a kal. Pa Chan Bik Lian hi 1998 kum (Kumkhat chung) ah HBA Mission Gospel Team hruaitu in HBA ram chung ah a kal. Khua te nau tuk kan si caah chim rel tlak in hawi sin ah kan langh khawhnak a um lo. Mangnu Khrihfabu caah bochan awk tlakmi hna Mangnu khua cu khua tenau tuk kan si caah hawi bang minthang
le min ngei um kho hmanh hlah u sih, kan mah le kan khap tawk in kan
i bochan mi hna le kan upat mihna an um ve. Cu hna cu Mangnu Khrihfabu
nih siseh, Khua le ram nih siseh, Kan tuanbia nih siseh a philh khawh
hna lo dingmi an si. 2005 inn le minung cazin Khuadangdang i an kan tthial taak ruang ah atu ahcun
inn 23 lawng kan taang. Hi tuanbia kan ttialnak ahhin chambau nak tete zong a um len ko lai nain, Hi vial khawmh khawhnak caah damnak, caan ttha a ka pe tu Kan Pathian sin ah lunglawmhnak chim cawk lo ka ngei i, kan Pathian a min thangttha in um chin ko seh! Amen! A Khawmtu |