TUANBIA THEIH TLEI

An chim tawnmi bia

AD 1800 hrawng a hung phak tikah cun Mangnu cu nuam ngai in le linsa ngai in khua an rak sa kho cang. Khuatthial te hna zong an lung ah a chuak ti lo. Khua a feh kawhnak hnga le an him khawhnak hnga lung rual tein an rak um cang. An rak kan chimh tawnmi pakhat in vun langhter ka duh.

Hlan ah pakhat pa (Sunthla khuami pa) nih Mangnu hi tthio a rak i tim. Cu tikah a fa le nih, "ka pa, Mangnu lubo rak kan phrrh te" tiah an rak ti an ti. Cu ticun Mangnu tthio ding ahcun a nupi nih riahcaw a rawnh i aa thawh an ti. Mangnu cu a pawng kam in a heel lengmang i zei tuah kho lo in a kir taak tawn an ti. Cu ticun voi thum a kir hnu ah a voili nak kaa thawh tthan lai tiah aa tim i a nupi cu, "riahcaw ka funh! Mangnu tthio ah kaa thawh tthan lai" tiah a rak ti an ti. A Nupi nih, "Mah zong le mahzat Milai pasal papi Mangnu ka tthio lai ti i ithawh ttung i zei hmanh na chuahpi kho fawn ttung lo" tiah a zai hnawh an ti. Anpa nih cun "Mangnu tthio cu a fawi te ahkhin maw na rel? Mangnu khua cu Na karkalak bantuk kha dahkaw a si" tiah annu cu a rak ti an ti (Mangnu cu tlang le tlang nih a karceh tikah a langin hmuh a har ngai. Cun lung rual te i an um caah va luhhnawh an rak fawi lo. Cucaah karkalak he a tahchunh nak cu a si). Cu ticun an nu nih cun chim awk theih lo ah riahcaw cu a funh tthan i Mangnu tthio ah cun aa thawh tthan an ti. A si nain zei hmanh a tuah kho lo i lungdongh in a kir tthan tiah an ti.

Mirang Bawi le Zokhua Bawi Pu Sui Hleng Mangnu an phaknak 1890

Mirang Bawi pa le Zokhua Bawi Pu Sui Hleng cu 1890 kum February 13 ah Zokhua lei in an ra. Doh ngam an rak si ti lo caah Mangnu Sangpi bawi he Khuapi te nih Bualtak he kan ramri Khuahlei in an rak don hna. Hi lio ahhin Pu Hrang Hlei (Soibia Phun) hi mifim pumrua ttha ngai a rak um i, Cupa nih cun Mirang Bawi pa le Zokhua Bawi Pu Sui Hleng cu Bualtak khuapawng Tlaitlang tiang Futhluan le Banhla thlar he a rak don hna. Cucaah Pu Hrang Hlei cu Mirang Bawi pa le Zokhua Bawi Pu Sui Hleng nih cun Ram uk bawi kuttang ah Khuabawi an rak pek. Culio i an rak thimmi hna cu; Khuabawi ah Pu Hrang Hlei (Soibia phun), A tlangpi ah Pu Hniar Cin (Chuntei phun), Pu Ciang To (Khenglawt phun), Pu Al Tlung (Van Khawng phun), le Pu Kam Luai (Sangpi) an rak si. Khua an rak tlaakkaa in 1890 tiang hi cu Sangpi bawi pawl nih Khuabawi cu an rak ttuan.

Boundary peknak

1907 November 26 Hakha Myone A voikhatnak Boundaries tthen ah WR Head nih Mangnu cu amah tein i zohkhenh dingah Boundaries a pek.

Mangnu boundary

Nichuahlei ah:- Lungttingtlang in Nimangtlang, Nimangtlang in Leisentlang, Leisentlangin Leisenfing, Leisenfing in Hlukva, Hlukva hrawn in Dongva, Dongva hrawn in Hriatlang, Hriatlang in Hramva, Hramva hrawn in Khuahleiva,
Thlanglei ah:-Khuahleiva hrawn in Tlanghrang tlang, Tlanghrangtlang in Rawldomhtlang (Rawldomhtlang timi cu Hakha le Mangnu rawl an rak i cawk tikah an rak i chanh tawnnak hmun a si caah Rawldomhtlang an rak tinak a si). Rawldomhtlang le Lungttingtlang hi Tlang pakhat a si.
Nitlak lei le nichuahlei ah, Mangnu cu Hakha khuahlun in rak tlakmi khua a si bantukin Hakha he dawtnak an rak ngei i, boundary an rak ngei lo. Asinain Mangnu nih yuan tawnmi le Hakha nih yuan tawnmi cu Boundary ngei hlah hmanh u si law a rak fiang ko. Boundary kong ah 1907 November 26 i rak tthen mi cu zuh le chap a si rih lo caah, hining hin a si rih ko. Hi Boundary an kan peknak in nihin ni tiang khuaching chan nih kan ram cu an kan cuh tawn. Asi nain zung i kan chuah tikah kan tei tawn hna.

5